“Fazla merak insanı mezara sokar.”
“İnsanın başına ne gelirse meraktan gelir.”
“At görür aksar, su görür susar.”
Yukarıdaki atasözlerinden de anlaşılacağı gibi “merak” kültürümüzde maalesef olumsuz karşılıkları olan bir kavram. Oysa merak olmasa ne teknolojideki gelişmeler olurdu ne de hastalıklara çare bulunurdu. Aslında hayatı ileri g.türen her şeyin ardında merak duygusu gizli. Yaşantımızı bu derece zenginleştiren bir duyguyu çocuklarda nasıl teşvik edebiliriz? Dillerimize pelesenk olmuş bazı cümleleri kullanmaktan vazgeçerek işe başlayabiliriz. İşte size kullanmaktan kaçınmanız gereken beş cümle ve alternatifleri;
1. “Bana cevap verme!” yerine “Hatamı nasıl telafi edebilirim?”
Bu cümleleri daha önce çocuğunuzdan duydunuz mu: “Neden böyle yapmam gerekiyor?”, “Bu yaptığın haksızlık!”, “Sen kötü sözler söylememiz gerektiğini söylemiştin ama!”. Çocuklara bazen onlara verdiğimiz “öğütleri’ sorgulayabilir veya bir hata yaptığımızda bunu ifade edebilirler. Böyle bir durumda “Bana cevap verme!” demek yerine yaptığımız davranışın sebebini açıklamak veya hatalı olduğumuzu kabul ederek telafi etmemiz gerekir. Bu sayede çocuklar her şeyin merak edilebileceğini ve hata yapmanın normal olduğunu anlarlar. Hata yapmaktan korkmayan çocuklar merak ettiklerinin peşinden özgürce giderler.
2. “Sessizce dinle!” yerine “Sen ne düşünüyorsun?”
Çocuklardan sık sık sessiz olmaları ve dinlemelerini bekliyoruz. Oysa onların merak ettikleri, paylaşacakları çok şey var. Elbette dinlemek de önemli bir beceri. Ancak çocukları dinlemeye olduğu kadar konuşmaya, düşüncelerini, merak ettiklerini ifade etmeye teşvik etmemiz de çok önemli. Düşüncelerini, merak ettiklerini ifade ettiklerinde de onları yargılamadan dinleyip söylediklerini kabul ederek onlara model olabiliriz.
3. “Düşersen karışmam!” yerine “Yardım ister misin?”
Çocuklar için yaşadıkları dünyayı keşfetmelerinin bir yolu da hareket etmektir. Kendi bedensel sınırlarını merak ederler ve bunu keşfetmek için denemelerde bulunurlar. “Düşersen karışmam” gibi cümlelerle heveslerini kırmaktansa bu denemeleri yapmalarına, hatta yanılmalarına izin vermek gerekir. Sadece yardıma ihtiyaçları olduğunda yanlarında olarak, merak ettikleri şeyleri denemeleri için onları yüreklendirdiğinizde ne kadar geliştiklerine inanamayacaksınız.
4. “Üstünü kirletme!” yerine “Keşfedecek ne çok şey var!”
Çocukken sokağa çıktığımızda en çok duyduğumuz cümlelerden biriydi “üstünü kirletme”. Oysa bir çocuğun üzerinin ne kadar kirlendiği, ne kadar çok şeyi merak ettiği ve bunları keşfetmek için ne kadar çaba sarf ettiğini gösterir. Araştıran sorgulayan çocuklar yetiştirmek istiyorsak ne kıyafetlerinin ne de çalışma ortamlarının ne kadar kirlendiğini dert etmeden özgürce keşfetmelerine fırsat vermeliyiz.
5. “Sakın elleme!” yerine “Denemek ister misin?”
Eller keşfetmenin anahtarıdır! Çocuklar nesnelerin nasıl çalıştığını sıklıkla merak ederler. Çocuğunuz bir şeyi “kurcalamak” istediğinde eğer onun için bir tehlike arz etmiyorsa izin verin. Böylece merak duygularını tetiklemenin yanısıra .zgüvenlerinin gelişmesine de katkı sağlarsınız. Ellerini kullanarak yaptıkları denemelerle birçok yeni şey keşfedeceklerini göreceksiniz. Neyseki merak son yıllarda daha çok tartıştığımız ve olumlu anlamlar yüklemeye çalıştığımız bir kavram haline gelmeye başladı. Eğitim Reformu Girişimi geçen yıl “Merak edenler” temasıyla düzenlediği eğitim sempozyumunun ardından, “Merak Atasözleri” kitabını yayınladı. Merakla ilgili pozitif anlamlar taşıyan atasözleri yaratılarak oluşturulan kitabı şu an girdiğiniz dosya içinden indirebilirsiniz ve çocuğunuzla kitabı inceleyebilirsiniz.
Yazı: Senem Han Uysal
Düzenleme: Hilal Albayrak
