Çocuğumun beyin gelişimini nasıl desteklerim?
Düşünme becerilerini geliştirmek için ne tür sorular sormam gerekir?
Yaratıcılığını köreltmemek için ne yapmalıyım?
Kafanızda böyle deli sorular varsa bu yazı tam siz göre. Bunları yapabilmek için çocuğunuzun sorularına nasıl cevaplar verdiğiniz değil, onlara nasıl sorular sorduğunuz önemli. Onları daha derin düşünmeye itecek, düşüncelerini bir adım ileri taşımalarını sağlayacak sorular sormalıyız, ama nasıl? Bu noktada imdadımıza eğitim psikolojisi alanında önemli çalışmaları olan Benjamin Bloom yetişiyor.
Bloom’un güncellenen taksonomisinde düşünme becerileri şu şekilde kategorize ediliyor; Düşük dereceli düşünme becerileri (hatırlama, anlama ve uygulama) ve üst düzey düşünme becerileri (analiz, değerlendirme ve yaratma). Çocuklarımıza düşük dereceli düşünme becerilerini destekleyen sorular sorma eğilimindeyiz. Oysaki beyin gelişimi için üst düzey düşünme becerilerini destleyici sorular sormak hayati önem taşıyor. Sorularımızın “Bu kaç?”, “Bu hangi renk?”, “Burada ne olmuştu?”’nun ötesine geçmesi gerekiyor. Gelin yukarıda bahsettiğimiz aşamaları ve hangi sorunun hangi seviyeye karşılık geldiğini daha yakından inceleyelim.
Hatırlama: Gerçekleri ve basit kavramları hatırlamak olarak tanımlanabilir. İsimlendirme, sayma, tekrar etme ile ilgili sorular bu aşamayı destekler.
★Bu nedir?
★Ne zaman oldu?
★Bu hikayede geçen üç tane kahramanı söyler misin?
Anlama: Öğrenileni anlamlandırmak olarak tanımlanabilir. Tanımlama, tartışma, açıklama ve özetleme ile ilgili sorular bu aşamayı destekler.
★Tekerlekler ne işe yarar?
★Bu hikayenin ana fikri nedir?
★Bu arabayı nasıl yaptın?
Uygulama: Edinilen bilgiyi yeni durumlarda kullanmak anlamına gelir. Göstermek, çözmek, yapmak ve örneklemek ile ilgili sorular bu aşamayı destekler.
★… ile ilgili bir örnek verir misin?
★Sen bunu nasıl kullanırsın?
★Eğer hikayede arkadaşları tavşana yardım etmese sonuç ne olurdu?
Analiz: Bir düşünceyi parçalara ayırmak, her parçanın birbiriyle nasıl ilişkili olduğunu anlamak anlamına gelir. Değişikliği fark etmek, denemek, karşılaştırmak ve anlam çıkarmak ile ilgili sorular bu aşamayı destekler.
★İki resim arasındaki benzerlik ve farklılıkları söyler misin?
★Sence hikayenin bir sonraki sayfasında ne olacak?
★Neden böyle olduğunu düşünüyorsun?
Değerlendirme: Bir takım prensiplere dayanarak yargıya varmak şeklinde açıklanabilir. Düşünceyi ifade etme, yargılama, savunma ve eleştirme ile ilgili sorular bu aşamayı destekler.
★Sınıfınla ilgili en özel şey nedir?
★Bu aleti/oyuncağı kullanmanın en iyi yolu nedir?
★Bunu yıldız şeklinde çizmenin bir sebebi nedir?
Yaratma: Bilgiyi yenilikçi bir şekilde bir araya getirmek anlamına gelir. Yapmak, inşa etmek, tasarlamak ve yazmak ile ilgili sorular bu aşamayı destekler.
★Bir kek tarifi oluştursan içine neler koyardın?
★Temizlemeye yarayan bir şey tasarlar mısın?
★Bu parçaları bir araya getirerek nasıl bir tasarım yaparsın?
Şimdi gözlerinizi kapatın ve çocuklarınızla oynarken, konuşurken ne tür sorular sorduğunuzu düşünün, isterseniz bunları bir kenara not edin. Kaç tanesi üst düzey düşünme becerilerini (analiz, değerlendirme, yaratma) geliştirecek sorular?Eğer yarısına yakını böyleyse doğru yoldasınız. Eğer daha çok düşük dereceli düşünme becerilerini (hatırlama, anlama, uygulama) destekleyen sorular soruyorsanız çocuklarınızın beyin gelişimini desteklemek için biraz daha egzersiz yapmanın zamanı gelmiş demektir.
Yazı: Senem Han Uysal
Düzenleme: Hilal Albayrak
