Geçen hafta çocuğunuza kitap seçerken nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatan yazımın ilk bölümünü yayınlamıştım. İlk bölümü okumak isterseniz linke tıklamanız yeterli. Bu hafta kaldığım yerden devam ediyorum…
Okuma çok erken yaşlarda kazanılan bir alışkanlık. Bu nedenle çocuğunuzla ne kadar erken kitap okumaya başlarsanız o kadar iyi. Kitabı tutmak, sayfalarını çevirmek, kitaptaki resimlerden hikayenin konusunu tahmin etmek, hatta resimlere bakarak bir hikaye uydurup kitabı okuyormuş gibi yapmak erken okuma becerileridir. Bebekliğinden itibaren kitap okumasına fırsat tanıdığınızda çocuğunuzda bu beceriler hızla gelişir. Araştırmalar erken yaşta kitap okumaya başlayan çocukların okul başarılarının, ailelerinin kültürel altyapısı, sosyo ekonomik seviyesi ve eğitim düzeyi ne olursa olsun, okumayanlara oranla daha yüksek olduğunu göstermektedir. Erken yaşlarda kazanılan okuma alışkanlığı, çocuğun sosyal duygusal gelişimi de pozitif etkiler. Kitap okumak çocukların empati kurmasını, saygı, hoşgörü, adil olma gibi değerleri kazanmasını kolaylaştırır.Çocuğunuzu kitaplarla erken yaşta tanıştırmak ve birlikte okumaya zaman ayırmak çok önemli. Bunu yaparken çocuğunuza uygun kitapları seçmeye de özen göstermek gerekiyor. Geçen yazımızda 0-3 yaş arası çocuğunuza nasıl kitap seçeceğinizden ve birlikte okurken neler yapabileceğinizden bahsetmiştik. Şimdi de dil gelişiminin dramatik olarak değiştiği 3-6 yaş arası döneme bakalım.
3-6 Yaş
2-3 yaşında kelime dağarcığı ortalama 900 sözcükten ibaretken, çocuğunuzla birlikte kitap okumaya devam ederseniz, 4-5 yaşlarında bu 2000-2500 sözcüğe kadar çıkar. 5-6 yaşlarında da çocuk kendini anadilinde rahatça ifade edebilir duruma gelir. (Sever, 2003: 35-46). Bu dönemde dil becerilerindeki bu hızlı değişim ile beraber hikayeler gittikçe daha kompleks bir hal alır. Yaş ilerledikçe kitaplardaki resimler ve konular daha soyutlaşır. Bu dönem çocuk kitaplarındaki resimler, “çocuğun zihninde anlam yaratabilecek kadar somut, ancak hayallerini besleyecek kadar kışkırtıcı ve heyecan verici olmalıdır.” (Tuğrul – Nihal, 2007:388). Çocuklar yaşları ilerledikçe daha uzun süre dikkatlerini odaklayabilirler.
Bu nedenle kitaplardaki yazıların uzunluğu da yaş ile doğru orantılı olarak artmalıdır. Bu yaşlarda okunacak kitaplar arasında ayrım yapmak biraz zorlaşır. 4 yaşındaki bir çocuğun çok ilgisini çeken bir hikaye 5 yaşında başka bir çocuk için de ilgi çekici olabilir. Bu noktada çocuğunuzu iyi tanımak, ilgi alanlarını ve gelişimini takip etmek ve buna göre seçim yapmak çok önemlidir. Şiddet içermediği, ayrımcı bir dile veya konuya sahip olmadığı ve çocuğunuzun ilgisini çektiği sürece birlikte herşeyi okuyabilirsiniz. Önemli olan çocuğa kitap sevgisini ve okuma alışkanlığını kazandırmaktır. Büyük yaşa uygun bir kitap 3 yaşındaki çocuğunuzun ilgisini çekiyorsa kitabı kısaltarak okuyabilirsiniz. Ya da çocuğunuza daha erken yaşlarda aldığınız bir kitap 5 yaşında hala ilgisini çekiyorsa kitabı okumaya devam edebilirsiniz. Bu defa daha çok soru sorarak, hikayeye birlikte farklı sonlar bulmaya çalışarak okumaya devam edebilirsiniz.
Çocukların ilgi alanları bu yaşlarda çeşitlenir, mizah anlayışları oluşur ve keşfetme istekleri çok fazladır. Siz de çocuğunuzun yaşı ilerledikçe farklı temalarda kitaplar almak konusunda daha cesur davranabilirsiniz. Özellikle komik hikayeler, gülünç olaylar ve kahramanlar, söz oyunları ve yanlış anlamalar sonucunda doğan mizah bu yaş çocuklarının çok ilgisini çeker. Kitap okurken her kahramanı farklı bir ses tonu ile okuyup tonlama ve vurgularla daha canlı bir anlatım oluşturabilirsiniz. Hikayeyi bir an önce okuyup bitirmek için acele etmeyin. Artık çocuğunuz daha uzun süre konsantre olabiliyor, bunu bir avantaja çevirin. Okuma sırasında ona hikaye ile ilgil sorular sorun, cevap vermesi için düşünmesine zaman tanıyın. Onun sorduğu sorulara cevap verin. Resimlere bakarak hikayenin bir sonraki aşamasını tahmin etmesini isteyin. Kitabı bir kere okuyup bırakmayın. Evdeki malzemelerle sevdiğiniz kahramanların kostümlerini hazırlayın ve rollerine bürünerek kitabı hep birlikte canlandırın. Kitaptaki bir tema veya olaydan esinlenerek resimler yapın.
Çocuğunuzla birlikte kitap okumanın, onun gelişimine sayısız katkısı var. Bu nedenle doğru, yanlış, az biliyorum, kafam karışık demeden birlikte bol bol okuyun. Okumanın onun her alanda gelişimini destekleyen ve sizinle kurduğu bağları güçlendiren bir paylaşım olduğunu hatırlayın ve her gün çocuğunuzla okumaya zaman ayırın!
Senem Han Uysal
Referanslar
Reading to Young Children: A Head-Start in Life, The University of Melbourne.
http://www.education.vic.gov.au/Documents/about/research/readtoyoungchild.pdf
Tuğrul B.- Feyman N. , “Okul Öncesi Çocukları İçin Hazırlanmış Resimli Öykü Kitaplarında
Kullanılan Temalar”, II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, AÜ Edebiyat
Fakültesi Yayınları, Ankara, 2007.
Sever, S., Dilidüzgün, S. vd. (2008) Okulöncesinde Çocuk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Yayını.
